Eerlijk gezegd begrijp ik er niks van. Dat is een pijnlijke bekentenis voor een politieke junkie. Ik ben er altijd vanuit gegaan dat Rutte, Verhagen en Wilders er uiteindelijk wel uit zouden komen. Niet omdat ze van harte zouden instemmen met de pijnlijke bezuinigingsmaatregelen, maar omdat het alternatief erger is. Een val van het kabinet levert voor alle drie alleen maar verlies op. Voor Rutte betekent de val van het kabinet een mislukt premierschap. Hij moet nu bedelend rond gaan om bezuinigingen voor het komend jaar bij elkaar te scharrelen. Hij slaat een modderfiguur in Europa. Hij had een stabiele middenregering kunnen leiden, door te kiezen voor paars plus. Maar hij durfde zijn achterban niet te trotseren en koos voor gammel rechts. Hij heeft gegokt en verloren.
Voor Verhagen is de val nog pijnlijker. Hij heeft zijn geliefde partij naar de afgrond geholpen om deze coalitie mogelijk te maken. De val van het kabinet maakt dat al die tweespalt, al die ellende, al die machtspolitiek om dissidenten te intimideren voor niks is geweest. In zijn hoofd bonkt maar één refrein: Klink had gelijk, Klink had gelijk. Klink had gelijk. Samenwerken met de PVV is slecht voor het land en slecht voor het CDA. Verhagen stond er zaterdag bij de persconferentie dan ook bij als een verslagen man.
Ook voor Wilders betekent de val van het kabinet een kostbaar verlies. Hij geeft een unieke machtspositie op. In zijn gedoogrol kon hij schamperen vanaf de zijlijn en toch veel van zijn politieke verlanglijstje binnenhalen. Zo’n machtspositie krijgt hij nooit meer. Voor VVD en CDA was dit eens en nooit meer. Veel van de maatregelen die Wilders met veel trots op zijn conto schreef zullen niet meer worden uitgevoerd: het verbod op dubbel paspoort, het verbod op illegaliteit, minimumstraffen, denaturalisatie van criminelen. En was hij ook niet zo trots op zijn dierenpolitie? Ook daar zullen we nooit meer wat van horen. In zijn gedoogrol werden zijn tweets gespeld. Het waren immers boodschappen in 140 tekens van een man die achter de schermen aan de touwtjes trekt. Straks zijn de tweets oprispingen van een tot vervelens toe briesende buitenstaander.
Hoe kan uit onderhandelingen een uitkomst rollen die voor alle drie van de partijen slecht is? Volgens de conservatieve website De Dagelijkse Standaard zouden vijf fractieleden uit de partij stappen als Wilders instemde met het Catshuisakkoord. Als dat waar is, begrijp ik Wilders beter. De blamage van een scheuring in zijn partij is nog groter dan weglopen van de onderhandelingen. Maar die vijf vermeende dissidenten begrijp ik niet. In de PVV heeft Wilders de absolute macht. Zij komen op de nieuwe lijst van de PVV niet meer terug. Wat hebben ze te winnen bij hun politieke kamikaze? Wilders zelf ontkent de tweedracht. Hij stelt dat de fractie unaniem koos voor deze koers. Dat maakt het niet begrijpelijker. Wilders heeft dan zichzelf teruggefloten.
Mijn onbegrip verraadt dat ik de verkeerde termen hanteer om Wilders gedrag te duiden. Mijn naïeve overtuiging is dat mensen politiek bedrijven om iets van hun idealen te verwezenlijken. Het is een instrumentele visie op politiek. Uiteindelijk gaat het om het veranderen van wetten en regels. Het gaat om beleid en de uitvoering daarvan. Door weg te lopen uit het Catshuis laat Wilders zich kennen als een politicus die niet geïnteresseerd is in instrumentele politiek. Voor hem geldt alleen nog maar expressieve politiek. Het is belangrijker om je hart te luchten dan om wetten te veranderen. Ik heb al vaak geschreven over de voorkeur van de PVV voor symboolwetgeving, zoals het boerkaverbod. Maar het blijkt nog erger te zijn. Wetgeving kan hem gestolen worden. Het gaat nu alleen nog om symboolpolitiek. Hij blijft tegen de islam, tegen Europa, tegen de elite, tegen Midden en Oost-Europeanen, tegen ontwikkelingshulp, tegen bezuinigingen. Maar hij heeft zichzelf definitief veroordeeld tot een machteloze schreeuwer.
Van Wilders werd vaak gezegd dat hij een geweldige strateeg is, maar ik zie het voordeel niet van het weglopen uit het Catshuis. Met een felle anti-Europa campagne zal hij best nog wat stemmen halen, maar kiezers weten dat hij niks meer te vertellen heeft. En uiteindelijk zal dan gebeuren wat hij het meeste vreest. Mensen gaan hem negeren. Hij wordt verwaarloosbaar. Luidruchtig verwaarloosbaar. Helaas ben ik niet de enige die het niet snapt. Al die mensen die hoopten de PVV in te kapselen door met hem samen te werken, hebben ook niks van hem begrepen. En voor dat onbegrip betalen we nu een hele hoge prijs.