Over geen onderwerp schrijf ik met zoveel tegenzin als over Europa. Ik hik er tegenaan. Ik schrap meer dan ik schrijf. Het liefste zou ik me overgeven aan Europees escapisme. Laten we voetballen kijken. Laten we genieten van de zomer. Laten we ons druk maken over onbenullige relletjes. Maar toch vind ik dat ik er over moet schrijven. Omdat de toekomst van Europa onze toekomst is. Ik zou bijna die oude vreselijke slogan nawauwelen. Europa best wel belangrijk.
Waar komt dan toch die weerzin vandaan? De weerzin heeft alles te maken met machteloosheid. De onheilstijdingen volgen elkaar in rap tempo op. De Spaanse banken staan op omvallen. De Grieken komen in opstand tegen het hulppakket. De afgedwongen bezuinigingspolitiek kan alleen maar de recessie verscherpen. De kapitaalvlucht uit Griekenland, Italië en Spanje neemt toe. Honderden miljarden euro’s zijn al geparkeerd in het buitenland en dat zal de komende tijd alleen maar toenemen. De Europese leiders werken aan de zoveelste definitieve oplossing van de crisis. Maar met alle eerdere maatregelen is alleen maar tijd gekocht. Tijd die vervolgens is verspild. En ondertussen loopt de werkloosheid op.
Volgens George Soros is de eurocrisis begonnen met de opmerking van Angela Merkel dat elk land zelf moet opdraaien voor de rekening van het redden van de banken. Door een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid af te wijzen, is de bankencrisis een landencrisis geworden. Alle reddingsmaatregelen van de afgelopen tijd hebben deze verknoping van landen en banken nog versterkt. De staatsobligaties van Spanje, Italië en Griekenland zijn in toenemende mate in handen van Spaanse, Italiaanse en Griekse banken. Die banken zijn op hun beurt weer afhankelijk van steunmaatregelen van de staat. Steun die gefinancierd wordt met schulden die weer in het bezit komen van de banken. Deze windhandel is allemaal mogelijk gemaakt door de Europese centrale bank die banken goedkoop geld leent en daarvoor staatsobligaties als onderpand accepteert. Het masterplan waar de Europese landen nu aan werken zal de onderlinge afhankelijkheid alleen nog maar vergroten. Ondertussen wordt aan de dieperliggende oorzaak, het concurrentieverschil tussen Noord en Zuid, amper iets gedaan.
Met het voortslepen van de eurocrisis sijpelt elk enthousiasme voor de Europese samenwerking weg. Wilders wil daar profijt van trekken door Europa tot inzet te maken van de verkiezingen van 12 september. Hij ziet het al helemaal voor zich. Zijn hartstochtelijke verzet tegen Europa versus de schoorvoetende steun van de middenpartijen. Want verder dan schoorvoetende steun komen die partijen niet. Het is ook niet makkelijk om hartstochtelijk te pleiten voor steun aan Spaanse banken en voor miljardensteun aan Grieken die dat nooit kunnen terugbetalen. Maar de keuze die Wilders de kiezers voorlegt is een valse keuze. Hij kan onbekommerd pleiten voor een terugkeer van de gulden en een vertrek uit Europa omdat hij weet dat hij zijn zin niet krijgt. Zo hoeft hij niet zijn hoofd te breken over de gevolgen van zo’n riskante Alleingang. Ondertussen weet hij heel goed dat de verwevenheid van de Europese economieën zo groot is dat een implosie van de Europese Unie gigantische economische effecten zal hebben. Nederland exporteert vooral aan de rest van Europa. Het is niet slim om je schouders op te halen over een mogelijk faillissement van je handelspartners. Een faillissement van banken in het zuiden zal ook effect hebben op Nederlandse banken. En dan is er nog het probleem dat de Nederlandse Centrale Bank een claim heeft van 150 miljard euro op andere Europese centrale banken.
Als Europa inzet wordt van de verkiezingen kunnen we dus kiezen tussen omfloerste steun voor het voortmodderen en vrijblijvend protesteren tegen het voortmodderen. Maar voortmodderen zullen we. Dat is geen aangenaam vooruitzicht. Het maakt van de verkiezingsstrijd een schijngevecht. Maar dat schijngevecht kan wel grote gevolgen hebben. Het levert winst op voor de flankpartijen SP en PVV. De SP is in de peilingen al de grootste partij. De SP heeft echter gezegd dat het niet zal samenwerken met de PVV. Nederland is zo hard op weg om Griekenland achterna te gaan. Het vormen van een stabiele regering wordt een helse klus. De Europese machteloosheid wordt zo verdubbeld. We staan niet alleen machteloos ten aanzien van de eurocrisis, maar kunnen ook niet daadkrachtig optreden om de gevolgen van die eurocrisis zo goed mogelijk op te vangen. Logisch dat ik met grote tegenzin over Europa schrijf. Alle alarmbellen rinkelen en toch leven we door alsof er niets aan de hand is. Gelukkig begint vrijdag het EK.
Verschenen in De Volkskrant 6 juni 2012