Bedelaars hebben niks te kiezen, luidt een Engels spreekwoord. Maar bedelaars mogen wel stemmen. De Griekse verkiezingen laten zien wat er dan gebeurt. De bedelaars stemmen iedereen weg die ze verantwoordelijk houden voor hun miserabele lot. De coalitie van socialisten en conservatieven die heeft ingestemd met de voorwaarden voor de financiële hulp van de Europese Centrale Bank, de Europese Unie en het IMF (de Troika) heeft zijn meerderheid verloren. De socialistische partij heeft zelfs tweederde van haar aanhang verloren. De partij kelderde van 44 % van de stemmen naar 14 %. Het vormen van een nieuwe regering is vrijwel ondoenlijk. Een meerderheid van de Griekse kiezers wil dat er wordt gebroken met de keiharde bezuinigingseisen van Europa, maar een meerderheid wil ook de euro houden. Vergeleken met deze impasse is het Kunduzakkoord een makkie.
De enige manier waarop beide wensen vervuld kunnen worden is als de Troika minder strenge eisen stelt aan de Grieken. Maar afgelopen zondag mochten de Grieken stemmen voor een nieuw parlement, niet voor een nieuwe Troika. Over de instellingen die hun toekomst bepalen hebben zij weinig te zeggen. Logisch dat de Grieken zich machteloos voelen. Ze staan namelijk ook machteloos. Als er een nieuwe regering komt die breekt met de met de Troika gemaakte afspraken is de kans groot dat er geen nieuwe financiële steun komt. Dan gaat het land failliet en moet het de eurozone verlaten. Het is een treurige conclusie. Of de meerderheid van de Grieken die onder de bestaande bezuinigingsafspraken uit wil, komt bedrogen uit. Of de meerderheid Grieken die de euro wil houden, komt bedrogen uit.
In een democratie bepaalt het volk de koers van het land. Maar de Grieken mogen hooguit kiezen hoe ze ten onder gaan. Sinds de verkiezingen zijn de koersen van de Griekse banken in een vrije val terecht gekomen. Economen van Citigroup schatten de kans op een vertrek van Griekenland uit de eurozone nu op 50-75 %. De financiële markten zijn niet zo gecharmeerd van de Griekse kiezers en de Griekse kiezers zijn niet zo gecharmeerd van de financiële markten. Achteraf gezien was het voorstel van Papandreou, de vorige Griekse premier, voor een referendum zo gek nog niet. Dan hadden de Grieken echt iets te kiezen gehad. In de euro met draconische bezuinigingen, of uit de euro met draconische gevolgen. Maar de Europese leiders met Merkel voorop durfden dat niet aan. Nu heeft de afkeer van Europa Griekenland alsnog vrijwel onregeerbaar gemaakt. De Grieken leven niet zozeer in een democratie, maar in een democrisis.
Zo erg als in Griekenland is het in Frankrijk niet. Maar ook François Hollande is gekozen op een belofte die hij moeilijk kan waarmaken. Hij wil de Europese bezuinigingsdrift omvormen tot een groeipact. Hoe dat wil doen en hoe hij daar andere Europese landen en vooral Duitsland in mee wil krijgen is volstrekt onduidelijk. Zelfs Frankrijk heeft haar lot maar beperkt in eigen handen. Als Griekenland valt zal de druk van de financiële markten toenemen. Dan wordt de druk om de markten gerust te stellen met rigoureuze bezuinigingen alleen maar groter.
De financiële crisis in Europa is een democratische crisis geworden. De onderlinge afhankelijkheid van de Europese landen is zo groot, dat onze toekomst ook in handen ligt van Griekse en Franse regeringen. Maar die regeringen mogen wij niet kiezen. Ook over de koers van de Europese Centrale Bank of de Europese Commissie hebben we weinig te vertellen. De enige manier om daar wel greep op te krijgen is om de monetaire unie om te vormen tot een politieke unie. De Verenigde Staten van Europa. Dan bepalen alle inwoners van de EU samen wie de baas is en wat de economische koers moet worden. Maar de meerderheid van de Europeanen willen niet meer bevoegdheden voor Brussel. De ironie is dat door het gebrek aan democratie op Europees niveau, Europese besluiten worden ervaren als dictaten van buiten. Dat versterkt het anti-Europese sentiment. Ook in Nederland zal bij de komende verkiezingen flink campagne worden gevoerd tegen de Brusselse bemoeizucht. Maar door Europa tot vijand te maken, brengen de anti-Europese partijen een onbeheersbare eurocrisis dichterbij. En de meerderheid van de Europese kiezers wil helemaal niet dat de euro valt en de eurozone wordt ontmanteld.
In de huidige constellatie is de kans dus groot dat op termijn precies gebeurt wat de meerderheid van de kiezers niet wil. Dat kan toch niet te bedoeling zijn van een democratie. Zo gaan zelfs rijke Europeanen zich bedelaars voelen die niks te kiezen hebben.